Мектеп бастан кешіретін қиындықтардың ішінде психофизикалық дамуында шамалы ауытқулары бар оқушылар санының өсуіне байланысты проблемалар ерекше орын алады. Бұл сұрақ тек жас мұғалімдер үшін ғана емес, тәжірибелі мұғалімдер үшін де өте маңызды.
Дамуында шамалы ауытқулары бар баланы психологиялық – педагогикалық қолдау – мектеп үшін салыстырмалы түрде жаңа, маңызды құбылыс болып табылады.
Мектепте оқуды бастау, мектеп өміріне кіру, жаңа әлеуметтік жағдай барлық санаттағы балалар үшін қиын міндет болып табылады. Сонымен қатар, мұғалім сыныпта оқу қиындықтары көп балалар болатытына, және әдетте мұндай жағдайлар мінез-құлық бұзылыстарымен бірге жүретініне дайын болуы керек. Бұл сөйлеу, есту, көру, астениялық күйлер, психикалық тәжірибелер, психопатологиялық мінез-құлық формалары бар оқушылар.
Л.М. Выготкий былай деп жазды: «Дамуы қиындаған бала өзінің қалыпты құрдастарына қарағанда аз және басқаша дамыған болады». Мектеп пен қоғамның міндеті- баланың дамуының бұзылуын қалыпқа келтіру үшін жағдай жасау.
Мектептегі бірінші сынып оқушыларының бейімделуін зерттеудің негізгі әдісі-бағытталған бақылау .Мінез-құлық пен оқу іс-әрекетін, сондай-ақ денсаулық жағдайы мен физикалық дамуы туралы деректерді талдау нәтижелері негізінде белгілі бір қиындықтарға тап болған студенттерді бөліп көрсету қажет. Баланы жалпы массадан бөлетін барлық жағдайларды, атап айтқанда сабақтағы басым эмоционалды жағдайды, өзгерісті, мектеп нормалары мен мінез-құлық ережелерін, әсіресе зейінді (алаңлаушылық, тұрақтылық және т. б.), ақыл-ой қабілеттерін, оқу белсенділігінің қарқынын және т. б. жазу керек.
Мектептегі оқудың алғашқы күндерінде есту қабілеті бұзылған оқушыларды анықтау өте маңызды, өйткені физикалық есту қабілетінің сақталуы оқу мен жазуды сәтті игерудің қажетті шарты болып табылады. Дыбыстар мен сөздерді нақты және дұрыс айту үшін бала оларды естуі керек. Есту қабілетінің аздап төмендеуімен ол сөйлеуді қалыпты қабылдау мүмкіндігін жоғалтады. Әдетте, бұл балалардың сөздік қоры шектеулі болады, сөйлеуінде белгілі бір ақаулар бар. Оқу мен жазуда келесі қателіктер болуы мүмкін: дауысты және саңырау дауыссыз дыбыстарды ажырата алмау, сөздің басталуы, дауыссыз дыбыстардың тіркесімінің бұрмалануы, сөйлеудің грамматикалық құрылымының бұзылуы және т.б.
Сонымен қатар, есту қабілеті нашар балалар тиісті жағдайлар жасалған кезде үлгерімі жақсы оқушы бола алады.
Мұғалімге есту қабілеті бұзылған оқушыны бірінші партаға отырғызуды ұсынған жөн. Материалды түсіндірген кезде мұғалім қатты сөйлеуі керек. Бала мұғалімнің жүзін көруі үшін сөздерді нақты айтыңыз. Қажет болса, материалды қайталаңыз, қателіктерге сапалы талдау жасаңыз және егер бірінші сынып оқушысының жұмысында есту жетіспеушілігімен байланысты қателер болса, бағаларды төмендетпеңіз.
Басқа оқушылардың қатысуымен баланың қол жеткізген оң қасиеттері мен жетістіктерін атап өту қажет. Алғашқы күндері мектепте бірнеше қосымша сабақтар өткізген жөн, оларда саңырау және дауысты, дауыссыз дыбыстарды, сөздің дыбыссыз бөліктерін ажыратуға және сөздік қорын байытуға көп көңіл бөлген жөн. Ата-аналардың назарын отбасында ересектердің сөйлеуіне қойылатын талаптарды дамыту қажеттілігіне аудару керек.
Көбінесе бірінші сынып оқушылары арасында сөйлеу қабілеті бұзылған оқушылар кездеседі.
Бұл қайталама проблемалардың пайда болуына әкеледі: шешілмеу, ұялшақтық, ашуланшақтық, жылау және т. б.

• баланың күшті жақтарына сүйену;
• белгілі бір қателіктер үшін бағаны төмендету арқылы баланы жігерлендіріңіз, бірақ қатты көңіліне тимеңіз;
• көмек көрсету;
• басқа оқушылардың қатысуымен толық ауызша жауап беруді талап етпеу, өз орнында отырып немесе жазбаша түрде ;
• баланың логопедпен жұмысын ұйымдастырыңыз.
• оқу қиындықтары көбінесе көру қабілетінің бұзылуымен байланысты (гиперопия, миопия, астигматизм. Балалар көбінесе әріптер мен сандарды анық көрмейді, тез шаршайды, өнімділігі төмен. Барлық бұзушылықтар әдетте көзілдірікпен өтеледі. Мұғалім бұл балалар әрдайым тақтаны, картаны жақсы көре бермейтінін есте ұстауы керек. Сабақта визуалды жүктеме көлемін бақылау үшін әртүрлі жұмыс түрлерін қолданған жөн. Мектепте де, үйде де санитарлық-гигиеналық жағдайлар сақталуы керек: дұрыс жарық көзі, стендтерді пайдалану, дұрыс орынға отырғызу. Көз бұлшықетіне арналған жаттығулар жасауға болады.
• психикалық дамуы тежелген балаларда да қиындықтар туындайды . Оларға тән эмоционалдық жетілмеу – мектеп мүдделерінің сақталуында еріктіктің қалыптаспауы , сабақтағы қателіктер, шаршағыштық, бас ауруы, т.б.
• мұндай балалармен жеке жұмыс жасаған орынды:
• сабақта ойындарды қолданыңыз;
• түрлі-түсті көрнекі материалды қолданыңыз;
• сабақтарды эмоционалды түрде бай ету, түрлі форматта өткізу;
• оқушы бойында сабаққа деген оң көзқарас қалыптастырыңыз, бұл өнімділікті әлдеқайда арттырады;
• бастапқы кезеңде үй тапсырмасының көлемін азайтып, оны тек біртіндеп арттырыңыз;
•  

Оқыту кезінде астениялық ауытқуы бар балалардың жай-күйіне тән алаңдаушылық, тез ашулану, мазасыздану, кейде әлсізді, жылауықтық, күйзелу сияқты мінез-құлықтарды қалыпқа келтіру үшін ұсынылады:
үй тапсырмасының көлемін біртіндеп арттыру;
үй тапсырмаларын біртіндеп қиындату;
шаршаудың алғашқы белгілерінде олардың назарын басқа әрекетке ауыстырыңыз.
Балалардың осы санаты үшін тиімді әдіс-бұл оқушының отырған кезде мезгіл-мезгіл ыңғайланып отыру, кемінде үш рет орнынан тұрып сергу.
Кейде жаппай мектеп оқушылары арасында психопатикалық реакциясы бар балалар кездеседі . Мұндай реакциялардың пайда болуы туу жарақатына, ми инфекцияларына, ананың созылмалы ауруларына және басқа себептерге байланысты болуы мүмкін.
Психопатикалық реакцияның ауырлығы баланың өмір сүретін және дамитын жағдайларына байланысты. Көбінесе, ақылмен қатар, эмоционалды жағының да дамымауы байқалады (балалар осал, сезімтал, эмоционалды-суық, жабық, аффективті жарылыстарға бейім, жиі көңіл-күйдің өзгеріп отыруы). Төмен жұмыс қабілеттілігі оқу қиындықтарын жеңуге мүмкіндік бермейді. Олардың мінез-құлқының кемшіліктері алғашқы күндерден бастап көрінеді: олар оқу талаптарына қалай бағынуды білмейді, оқу тапсырмаларын орындамайды, тәртіпті бұзады, қақтығысады және т. б.
Психопатиялық бұзылулары бар балаларды оқыту кезінде оларды үй тапсырмаларын мұқият орындауға, тапсырмаларды біртіндеп қиындатуға, білімдегі олқылықтардың алдын алуға және мектеп оқушыларын өз іс-әрекеттерін талдауға үйрету қажет.
Педагог ұдайы олардың назарын аулауы тиіс, тыныш, біркелкі сөйлеу
(тонның көтерілуі, айқай бұл балаларға оңай әсер етеді).
Балалардың осы санатымен жұмыс істеу кезінде аса көп көңіл бөлу маңызды, өйткені ол жалпы теріс қасиеттерді жояды. Ата-аналармен байланысқа ерекше назар аудару керек, үйде де, мектепте де білім берудің бірыңғай тәсілі жүргізілуі маңызды. Мұғалім психопатикалық қасиеттер 10 жасқа дейін дұрысталуы мүмкін екенін есте ұстауы керек.
Осылайша, психофизикалық дамуда шамалы ауытқулары бар бірінші сынып оқушыларының бейімделуінің сәттілігі оқу процесін ұйымдастыруға, оқушылардың осы санатының даму ерекшеліктеріне сәйкес келуіне байланысты.

Дәрігерлер 6-7 жаста баланың мектепке баруы өте қиын деп санайды. Дұрыс айтылған, біздің әжелеріміз өздерінің немерелерін 9 жасында, жүйке жүйесі толық  қалыптасқан кезде жіберген. Алайда, егер сіз келесі қарапайым ережелерді сақтасаңыз, бүгінде елеулі аурулардың алдын алуға болады.
№1 ЕРЕЖЕ
Баланы бір уақытта бірінші сыныпқа және қандай да бір қосымша үйірмелерге жібермеңіз. Егер нәресте жүре алмаса, денсаулығына байланысты проблемалар туындауы мүмкін, невроз басталуы мүмкін. Сондықтан, егер спорт пен музыка сіздің балаңызды тәрбиелеудің қажетті бөлігі болып көрінсе, оны оқу басталардан бір жыл бұрын немесе екінші сыныптан бастап бастаңыз.
№2 ЕРЕЖЕ
Есіңізде болсын, баланың зейін салып оқуы 10-15 минуттан аспайды. Сондықтан, сіз олармен сабақ өткізген кезде, әр 10-15 минут сайын үзіліс жасап, балаңызға физикалық жаттығулар жасатыңыз. Сіз оған 10 рет секіруді, жүгіруді немесе бірнеше минут музыкамен билеуді сұрай аласыз. Үй тапсырмасын сабақтан кейінгі уақытта бастап жасаған жақсы. Жазбаша тапсырмаларды ауызша тапсырмалармен ауыстыруға болады. Сабақтың жалпы ұзақтығы бір сағаттан аспауы керек.
№3 ЕРЕЖЕ
Компьютер, теледидар және көрнекі жүктемені қажет ететін кез – келген сабақтардың ұзақтығы күніне бір сағаттан аспауы керек, мұны әлемнің барлық елдеріндегі офтальмологтар мен невропатологтар айтады.
№4 ЕРЕЖЕ
Бірінші жыл ішінде оқу кезінде сіздің балаңыз көп қолдауды қажет етеді. Ол сыныптастарымен және мұғалімдерімен қарым-қатынасын қалыптастырып қана қоймай, алдымен біреу онымен достасқысы келетінін немесе келмейтінін түсінеді. Дәл осы уақытта баланың өзіне деген көзқарасы қалыптасады. Егер сіз одан сабырлы және сенімді адамның өсуін қаласаңыз, оны жиі мақтаңыз. Дәптердегі екі үшін және кір үшін ұрыспаңыз. Мұның бәрі сіздің балаңыздың өзіне деген сенімін жоғалтуға әкеліп соғады. 

• Балаға оны жетістіктері үшін емес, күнделікті өмірде де оны қалай жақсы көретініңізді көрсетіңіз.
• Ешқашан балаға ол басқалардан жаман екенін айтпау керек.
• Мүмкіндігінше баланың кез-келген сұрақтарына адал және шыдамдылықпен жауап беру керек.
• Күн сайын балаңызға уақыт бөлуге тырысыңыз.
• Баланы өз құрдастарымен ғана емес, ересектермен де еркін қарым-қатынас жасауға үйретіңіз.
• Сіз оларды мақтан тұтатындығыңызды айтудан тартынбаңыз.
• Балаға деген сезімдеріңізді бағалауда адал болыңыз.
• Балаңызға әрдайым шындықты айтыңыз, тіпті егер бұл сізге тиімсіз болса да.
• Баланың өзін емес, тек әрекеттерін бағалаңыз.
• Күшпен жетістікке жетуге болмайтынын есте сақтаңыз.
• Әрқашан балаға берілген уәделерді орындаңыз.
• Баланың қателік жіберуге құқығы бар екенін мойындаңыз.
• Есіңізде болсын: бала өзіне ересектер сияқты қарағанын қалайды.
• Кейде өзіңізді балаңыздың орнына қоюға тырысыңыз, Содан кейін онымен қалай әрекет ету керектігі анық болады.

• Сабақтың басты мәні – « оқу үшін ыңғайлы жағдай» құру. Бірінші сынып оқушысы Әдемі хат жазды ма, әлде ақырында ұяшықтағы дәптерді сызғыштағы дәптерден ажыратуды үйренді ме, оны мадақтау керек, ол мұны өзі істегенін атап өту керек. Сіз балаларды бір-бірімен салыстыра алмайсыз!
• Барлық балалар өз орнында сабаққа жауап бергісі келеді, өзара ерекшеленеді, бірақ сіз тақтаға қалауыңыз бойынша шығаруыңыз керек.
• Тақтаға бірінші рет шығу өте қорқынышты, ал әдеттегі оқу орнынан жауап беру ыңғайлы.
• Бірінші сынып оқушысы мектепке барғанда не ойлайды деп ойлайсыз? Ол өз сыныбына жол таба ма және кешігіп қалды ма? Қажетсіз уайымдардан аулақ болу үшін бірінші қабатта оқушылармен кездесу ұйымдастырып, жаңа ашылулар мен қуанышқа толы сиқырлы сыныпқа бірлескен саяхат жасау керек. Мектеп формасында әр оқушының тегі мен сыныбы көрсетілген белгі болғаны жөн. Бірінші сынып оқушысы әлі оқи алмаған соң, егер ол жоғалса, балаларға жол табуға көмектесетін «білгірлер» болуы өте маңызды.
• Ата-аналармен тығыз жұмыс істеу керек. Ашық сабақтар ата-аналарға көп ақпарат береді және ата-аналардың өмірін айтарлықтай жеңілдетеді. Көбінесе әкелер мен аналар балалармен осы немесе өзге де тапсырманы қалай орындау керектігін елестете алмайды.
• Әрине, оқу процесінде туындайтын көптеген мәселелерді айналып өту мүмкін емес. Толқулар, эмоциялар, физиология балаларды сабақта дәретханаға жиі жүгіруге мәжбүр етеді! Балалар үзіліске дейін шыдауға мәжбүр болған жағдайлар бар және нәтижесі қуантарлық емес.
• Баланың дара ерекшеліктерін есепке алу, балаға тілектестік қарым-қатынас көрсету,  сабақта демалыс пен үзіліс уақыты ұйымдастыру. Мұның бәрі оқудағы оң нәтижелерді беретіні сөзсіз.
• Тек бір – бірімен жемісті ынтымақтаса алған, өзінің кәсібилігін, бай практикалық тәжірибесін, мейірімділігі мен зейінін, даналығы мен әділдігін біріктіре отырып, білім беру процесіне қатысушылар оқу процесін жемісті ете алады.